Pierwsza połowa stycznia 2024 obfitowała w 11 udanych lotów rakiet orbitalnych. Zapraszamy na pierwsze w tym roku rakietowe podsumowanie ostatnich tygodni.
Start dla Indii
2024 rok w startach rakietowych rozpoczęły Indie. Rakieta PSLV wystartowała 1 stycznia z kosmodromu Satish Dhawan i wyniosła na orbitę satelitę badania polaryzacji źródeł promieniowania rentgenowskiego XPoSat.
Na satelicie znajdują się dwa przyrządy naukowe: polarymter POLIX i spektrometr rentgenowski XSPECT. Razem zmierzą polaryzację i spektrum rentgenowskie co najmniej 50 jasnych źródeł rentgenowskich takich jak np. układy podwójne czarnych dziur i gwiazd neutronowych czy aktywne jądra galaktyk. Misja ma potrwać 5 lat.
Pierwsze Starlinki
2 stycznia z kosmodromu Vandenberg odbyła się pierwsza w tym roku misja z satelitami Starlink firmy SpaceX. Rakieta Falcon 9 wystrzeliła na orbitę w misji Starlink 7-9 21 statki. Wyjątkowo w locie wykorzystano całkiem nowy dolny stopień rakiety.
Niektóre (dokładnie 6) z wysłanych w tym locie Starlinków dysponuje specjalnymi terminalami umożliwiającymi bezpośrednią komunikację satelitów z telefonami komórkowymi. Za pomocą tych satelitów zaczną się pierwsze testy usługi, którą SpaceX chce uruchomić w partnerstwie z T-Mobile. Satelity mogłyby uzupełnić zasięg telefoniczny w miejscach gdzie usługi naziemne są niedostępne.
Start misji Ovzon 3.
Ovzon idzie we własne satelity
Dzień później, 3 stycznia SpaceX przeprowadził kolejny start, tym razem z wschodniego wybrzeża i kosmodromu Cape Canaveral. Rakieta Falcon 9 wyniosła w tym locie satelitę komunikacyjnego Ovzon 3 szwedzkiej firmy Ovzon.
Ovzon 3 to średniej wielkości satelita telekomunikacyjny zbudowany dla firmy przez Maxar Technologies na bazie platformy SSL-500. Statek ma masę poniżej 2 t i wejdzie docelowo na orbitę stacjonarną. Firma Ovzon do tej pory sprzedawała usługi komunikacji satelitarnej jako pośrednik dla innych sieci satelitarnych. Jej głównym klientem do tej pory był Departament Obrony USA. Teraz przedsiębiorstwo wchodzi w posiadanie własnych dedykowanych satelitów.
Szybka chińska budowa
Pierwszy chiński tegoroczny lot rakietowy odbył się z kosmodromu Jiuquan 5 stycznia. Lekka rakieta na paliwo stałe Kuaizhou 1A wysłała na orbitę zestaw 4 satelitów meteorologicznych Tianmu 1.
Tianmu 1 to małe statki dysponującę aparaturą nasłuchującą sygnały radiowe z satelitów nawigacji. Za pomocą techniki sprawdzającej jak atmosfera ziemska przesłania taki sygnał można wnioskować na temat jej parametrów fizycznych. Budowa chińskiej sieci zaczęła się w 2023 r. i właśnie się skończyła. W 6 lotach wyniesiono 22 statki. Satelity Tianmu 1 były budowane przez podmiot należący do państwowego CASIC, a wszystkie trafiły na orbitę za sprawą rakiet Kuaizhou 1A.
Kolejne Starlinki
7 stycznia wróciliśmy na Florydę, gdzie rakieta Falcon 9 wyniosła w misji „Starlink 6-35” kolejny zestaw 23 statków telekomunikacyjnych Starlink. W misji wykorzystano używany dolny człon Falcona 9 o oznaczeniu B1067, który wcześniej wykonał już 15 udanych lotów. I tym razem wrócił on na Ziemię i wylądował na barce ASOG na Atlantyku.
Rakieta Vulcan Centaur przygotowywana do pierwszego lotu. Źródło: ULA.
Udany debiut Vulcana, porażka lądownika księżycowego
8 stycznia miał miejsce pierwszy w tym roku debiut rakietowy. Po wielu latach rozwoju wystartowała z powodzeniem ciężka rakieta nośna Vulcan Centaur należąca do konsorcjum United Launch Alliance. Lot odbył się na kosmodromie Cape Canaveral. W misji debiutowały silniki BE-4 firmy Blue Origin, które zasilają dolny stopień rakiety i korzystają z ciekłego metanu i ciekłego tlenu. Vulcan stał się więc pierwszą amerykańską rakietą zasilaną metanem, która osiągnęła orbitę.
W swojej pierwszej misji Vulcan wyniósł prywatny lądownik księżycowy Peregrine firmy Astrobotic. To pierwsza misja prowadzona w ramach programu NASA Commercial Lunar Payload Services, gdzie amerykańska agencja kosmiczna wykupuje usługę dostarczenia swoich ładunków na powierzchnię Księżyca. Niestety Peregrine doznał awarii napędu w drodze na Księżyc i nie będzie mógł wykonać próby lądowania.
Innowacyjny teleskop z Chin
9 stycznia z kosmodromu Xichang wystrzelono chińską rakietę Długi Marsz 2C z satelitą naukowym Einstein Probe. Einstein Probe to misja Chińskiej Akademii Nauk powstała we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną ESA i Instytutem Plancka.
Sonda jest wyposażona w dwa instrumenty naukowe: teleskop szerokokątny WXT optycznie wzorowany na wzroku homara oraz teleskop Woltera FXT. Oba urządzenia pomogą szukać i badać źródeł promieniowania rentgenowskiego we Wszechświecie. Więcej o misji pisaliśmy w osobnym artykule.
Kuaizhou 1A po raz drugi
11 stycznia z kosmodromu Jiuquan przeprowadzono już drugi w tym roku start rakiety Kuaizhou 1A. Tym razem na pokładzie znalazł się satelita Tianxing-1 02 o tajemniczym przeznaczeniu. Według oficjalnego przekazu statek ma wykonywać eksperymenty związane ze środowiskiem kosmicznym, ale to często stosowany opis przez Chiny dla różnych satelitów o innych zadaniach. Być może o roli statku dowiemy się więcej z czasem.
Start Gravity 1. Źródło: Xinhua.
Największa prywatna chińska rakieta
Tego samego dnia Chiny wykonały kolejny start rakietowy. Był to debiut rakiety Gravity 1 firmy OrienSpace. Lot odbył się ze specjalnie wybudowanego do tego celu statku w pobliżu portu Haiyang.
Gravity 1 to ciekawa konstrukcja o średnim udźwigu. Rakieta składa się z trzech centralnych stopni na paliwo stałe i dodatkowo czterech rakiet, również zasilanych paliwem stałym. Boczny rakiety odpalane są na starcie, a dopiero potem w locie uruchamiany jest centralny stopień. Gravity 1 staje się chińską rakietą komercyjną o największym udźwigu. Jest w stanie wysłać na niską orbitę okołoziemską powyżej 5 t.
W misji wyniesiono trio satelitów Yunyao-1, które mają budować dużą sieć profilującą ziemską atmosferę za pomocą analizy zakryć sygnału radiowego z satelitów nawigacyjnych.
Start Japonii
12 stycznia swój pierwszy lot orbitalny wykonała Japonia. Z kosmodromu Tanegashima wystartowała rakieta H-IIA, wynosząc na orbitę optycznego satelitę zwiadowczego IGS-Optical 8. Wysłany statek to czwarty i ostatni z serii rozpoznawczych satelitów optycznych 3. generacji systemu IGS.
Był to już 48. lot rakiety H-IIA i jeden z jej ostatnich. W planach są jeszcze 2 starty tej rakiety. Japonia przechodzi do użytkowania systemu H-III. Pierwszy lot nowej rakiety w 2023 r. wprawdzie się nie udał, ale już w lutym planowana jest kolejna próba.
Starlinki po raz trzeci
Na koniec trzeci lot z satelitami Starlink w 2024 r. 14 stycznia z bazy Vandenberg na zachodnim wybrzeżu USA wystrzelono rakietę Falcon 9 z misją „Starlink 7-10”. W udanym locie wysłano 23 satelity Starlink. W misji wykorzystano bardzo wysłużony już dolny stopień rakiety Falcon 9, który wykonał wcześniej 17 misji. Człon ponownie po wykonanej pracy wrócił na Ziemię i wylądował na barce OCISLY na Oceanie Spokojnym. W tym locie, tak jak w poprzedniej misji Starlink wysłano satelity z możliwościami bezpośredniej komunikacji z telefonami komórkowymi.
Opracowanie: Rafał Grabiański
Na zdjęciu tytułowym: Rakieta PSLV startująca z satelitą XPoSat. Źródło: ISRO.
