Ekologia jest nauką o strukturze i funkcjonowaniu przyrody oraz wzajemnych oddziaływaniach pomiędzy organizmami, a środowiskiem (np. wpływ człowieka na przyrodę i odwrotnie). W języku potocznym termin ekologia utożsamiany jest z pojęciem ochrona środowiska. Ochrona naturalnego ciemnego nieba to ważny aspekt działań ekologicznych, o którym często zapominają osoby i organizacje działające na rzecz ochrony środowiska (tzw. organizacje ekologiczne).

Widok Ziemi nocą. Źródło: Free-Photos / Pixabay.

Naturalne, rozgwieżdżone, ciemne nocne niebo towarzyszyło naszej cywilizacji od tysiącleci. Obecnie tracimy ten aspekt przyrodniczego dziedzictwa ludzkości. Jest szczególnie ważne, aby w edukacji ekologicznej młodego pokolenia, na równi z segregowaniem śmieci, oszczędzaniem wody i innymi postawami ekologicznymi, oczywistym i modnym było rozważne korzystanie energii elektrycznej (np. stosowanie odpowiedniego oświetlenia dla danego obszaru, a nie świecenie lampami wszędzie dookoła, w tym w górę w niebo).

Astroprocent

W naszym kraju prowadzona jest też ogólnopolska akcja Astroprocent, w ramach której można przekazywać odpis 1% podatku dochodowego na działania związane z ochroną ciemnego nieba w Polsce (edukacja społeczeństwa, wymiana lamp ulicznych na prawidłowe).

Astronomia w edukacji ekologicznej w szkołach

Co roku prowadzona jest ogólnoświatowa akcja Globe at Night, skierowana przede wszystkim do szkół. W jej ramach uczniowie (oraz wszyscy inni chętni) dokonują pomiarów w swoim miejscu zamieszkania, oceniając ile gwiazd widać na wieczornym niebie. W ten sposób badany jest stopień zanieczyszczenia nieba sztucznym światłem w różnych obszarach Ziemi. Polskie szkoły bardzo aktywnie uczestniczą w tym projekcie.

Przykłady materiałów dla szkół

Artykuł pt. „Dlaczego nocne niebo nie jest czarne” w Uranii nr 4/2018

Kruczoczarne niebo usiane gwiazdami to marzenie każdego obserwatora. Oczywiście nie spełni się ono pod niebem miejskim rozjaśnionym światłem ulicznych latarni. Jednak nawet na zupełnym bezludziu niebo ziemskie nigdy nie jest doskonale czarne. Światło Księżyca i Drogi Mlecznej, aktywność Słońca, pyły i aerozole zawieszone w atmosferze – te i inne obiekty oraz zjawiska rozjaśniają nasze nocne niebo.

Artykuł pt. „Co z tym globalnym ociepleniem” w Uranii nr 1/2020

Globalne ocieplenie to problem dla całego świata, a nie pojedynczych krajów. Ale jak wygląda sprawa ocieplenia klimatu z perspektywy jeszcze bardziej globalnej (kosmicznej). Kto tak naprawdę rządzi klimatem na Ziemi?

Opracowanie pt. "Zanieczyszczenie światłem"

Książeczka przygotowana przez Międzynarodową Unię Astronomiczną (IAU), a w języku polskim wydana przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA) i Stowarzyszenie Polaris OPP, wraz z partnerami. Przedstawia na czym polega problem, wpływ tej sytuacji na zdrowie człowieka, podstawowe pojęcia związane z tematem zanieczyszczenia świetlnego i sposoby jak w prosty sposób ograniczać jego skutki.

Odcinek Astronarium nr 85 pt. „Ochrona ciemnego nieba”

W programie wytłumaczone jest na czym polega problem z nadmiernym zanieczyszczeniem sztucznym światłem i pokazane są inicjatywy w Polsce, które z sukcesem realizują projekty związane z ochroną ciemnego nieba i edukację społeczeństwa w tym zakresie.

Odcinek Astronarium nr 61 pt. „Kosmiczne śmieci”

Nadmierna produkcja śmieci to już nie tylko problem na powierzchni Ziemi. Na orbicie okołoziemskiej jest coraz więcej kosmicznych śmieci - nieczynnych satelitów lub ich fragmentów, które coraz bardziej zagrażają satelitom obecnie działającym.

Przydatne zasoby

Cyfrowe Archiwum Uranii - bezpłatne wszystkie numery "Uranii" od 1919 do 2019 roku

Urania z lat 2012-2019 do pobrania przez Google Play

Dawniejsze Uranie w Google Play

Kanał Astronarium na YouTube - około 100 odcinków programu do oglądania m.in. w szkołach

Specjalny rabat dla szkół i nauczycieli na prenumeratę Uranii

Internetowy sklep Uranii z książkami i gadżetami związanymi z astronomią i kosmosem