Język polski to język urzędowy w Polsce, a także nazwa jednego z podstawowych przedmiotów szkolnych w naszym kraju. Na lekcjach polskiego uczniowie uczą się poprawnego jego stosowania, a także m.in. poznają literaturę z różnych epok. Astronomia od wieków inspirowała pisarzy i poetów. Nawet w kanonie lektur szkolnych są dzieła, w których znajdziemy astronomiczne odniesienia.

U góry: rękopis "Pana Tadeusza" w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Źródło: Pleple2000 / Wikipedia. Na dole: Wielka Kometa z 1811 roku (autor: H.R. Cook), o której Adam Mickiewicz wspomina w "Panu Tadeuszu".

Astronomia na lekcjach języka polskiego

Jedną z podstawowych lektur szkolnych jest "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza. W jego treści możemy natrafić na odniesienie dla gwiazd, gwiazdozbiorów, a nawet komet, a szczególnie do Wielkiej Komety z 1811 roku (C/1811 F1).

Bolesław Prus był miłośnikiem astronomii i wykorzystywał swoją wiedzę o niebie w różnych utworach, w tym w szkolnych lekturach takich jak "Faraon" (gdzie istotny wpływ na fabułę ma zaćmienie Słońca - pisarz sam miał okazję obserwować na żywo zaćmienie w 1887 roku), czy "Lalka".

Wiele nazw obiektów astronomicznych i struktur na nich ma nawiązania do kultury, w tym do pisarzy i poetów albo do postaci mitologicznych lub literackich. W 2019 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) przeprowadziła globalny konkurs na nazwy planet pozasłonecznych i ich gwiazd. Gwiazda i planeta przydzielone Polscy uzyskały nazwy Solaris i Pirx, nawiązujące do twórczości Stanisława Lema, najsłynniejszego polskiego pisarza literatury science-fiction.

Przykłady materiałów dla szkół

Artykuł pt. „Przez słowa do gwiazd” w Uranii nr 5/2018

Słowa związane z astronomią widowiskowo spadły z nieba na ziemię, znajdując zastosowanie w języku potocznym, o czym świadczą przysłowia, powiedzenia i sentencje. „Kosmiczna” terminologia zainspirowała także pisarzy, dla których Słońce, Księżyc i gwiazdy niespodziewanie stały się źródłem natchnienia podczas tworzenia nie tyle samych dzieł, lecz także (często za pośrednictwem tłumaczy) ich tytułów.

Cyfrowe Archiwum Uranii

Archiwum zawiera zeskanowane numery "Uranii" od 1919 do 2019 roku. Stanowi m.in. świadectwo zmian, jakie zachodziły w języku polskim w ciągu ostatniego stulecia. I to nie tylko w treści tekstów, ale na przykład czasopismo początkowo nosiło tytuł "Uranja", a obecną wersję "Urania" uzyskało na skutek przedwojennej reformy polskiej ortografii. W "Uranii" znajdziemy też artykuły prezentujące astronomiczne wątki w literaturze.

Przydatne zasoby

Cyfrowe Archiwum Uranii - bezpłatne wszystkie numery "Uranii" od 1919 do 2019 roku

Urania z lat 2012-2019 do pobrania przez Google Play

Dawniejsze Uranie w Google Play

Kanał Astronarium na YouTube - około 100 odcinków programu do oglądania m.in. w szkołach

Specjalny rabat dla szkół i nauczycieli na prenumeratę Uranii

Internetowy sklep Uranii z książkami i gadżetami związanymi z astronomią i kosmosem